اسانس رز خوراکی

اسانس رز خوراکی یا گل محمدی یا رز دمشقی (Damask Rose) متعلق به خانواده Rosaceae  که بیش از 200 گونه مختلف است، در این مقاله تمرکز ما بر گونه ای بسیار خاص و محبوب است که در کشور عزیرمان ایرن به گل محمدی شهرت دارد. این گونه Damask Rose درخچه ای برگریز است که تا حدود 2.2 متر می تواند رشد کند، دارای ساقه هایی خاردار ، برگ هایی پنجه ای ،گل های معطر صورتی تا قرمز. گل رز دمشقی، یا گاهی به‌عنوان رز ایرانی، رز بلغاری، رز ترکی، رز طائف، رز عرب، رز اصفهان و گل سرخ کاستیل، ترکیبی از گل رز است که از Rosa gallica و Rosa moschata گرفته شده است. تجزیه و تحلیل DNA نشان داد که گونه سوم، Rosa fedtschenkoana، کمک های ژنتیکی به گل رز داماسک داشته است.گل‌ها به‌خاطر رایحه خوب خود مشهور هستند و به‌صورت تجاری برای روغن رز (یا “رز اتو” یا “رز مطلق”) که در عطرسازی و برای ساختن گلاب و “رز بتن” استفاده می‌شود، برداشت می‌شوند. گلبرگ های گل نیز خوراکی هستند. آنها ممکن است برای طعم دادن به غذا، به عنوان چاشنی، به عنوان یک چای گیاهی و در شکر به عنوان گلکند نگهداری شوند. گل ملی ایران است. گل محمدی،رز محمدی،رز دمشقی،گل سرخ، یکی از مهمترین این گونه است که اهمیت بسیار بالایی در صنایع دارویی و عطر سازی دارد. گل رز محمدی درختچه ای خزان کننده است که به ارتفاع 2.2 متر (7 فوت 3 اینچ) رشد می کند، ساقه های آن به طور متراکم با خارهای تنومند، خمیده و موهای سفت مسلح شده است. برگها به شکل پنجه ای، دارای پنج (به ندرت هفت) برگچه هستند. گل رز صورتی روشن تا متوسط ​​تا قرمز روشن است. گل های نسبتا کوچک به صورت گروهی رشد می کنند. بوته شکل غیر رسمی دارد. این یک نوع مهم از گل رز قدیمی محسوب می شود و همچنین به دلیل جایگاه برجسته آن در شجره بسیاری از انواع دیگر مهم است. آزمایش‌های ژنتیکی اخیر نشان می‌دهد که این هیبرید از R. moschata x R. gallica است که با گرده Rosa fedtschenkoana تلاقی یافته است که نشان‌دهنده منشأ احتمالی در کوهپایه‌های آسیای مرکزی یا ایران است.صلیبیون فرانسوی روبر د بری، که در محاصره دمشق در سال 1148 در دومین جنگ صلیبی شرکت کرد، گاهی به خاطر آوردن گل رز دمشق از سوریه به اروپا نسبت داده می شود. نام گل رز به شهر دمشق در سوریه اطلاق می شود که با فولاد (فولاد دمشقی)، پارچه (دمشق) و گل رز معروف است.گزارش های دیگر بیان می کنند که رومیان باستان آن را به مستعمرات خود در انگلستان آورده اند، و روایت سوم این است که پزشک شاه هنری هشتم، به نام توماس لیناکر، در حدود سال 1540 به او هدیه داده است. اگرچه این ادعای اخیر دارای صحت مشکوک است زیرا لیناکر در سال 1524 درگذشت، 16 سال قبل از معرفی گل رز به باغ سلطنتی. سابقه تولید عطر در استان کابل افغانستان از گل رز دمشقی وجود دارد. تلاش شده است تا این صنعت به عنوان جایگزینی برای کشاورزان تولید کننده تریاک احیا شود.این گل که در هاوایی به نام لوکلانی شناخته می شود، گل رسمی جزیره مائوئی است.نیراد چاودهوری، نویسنده بنگالی، به یاد می آورد که هندوها در بنگال شرقی آن را کشت نمی کردند زیرا به آن به عنوان یک گل اسلامی نگاه می شد. گل محمدی به طور بهینه در ردیف های پرچین کشت می شود تا به محافظت از شکوفه ها در برابر آسیب باد و تسهیل برداشت آنها کمک کند. در بلغارستان، گل رز دمشقی در پرچین های بلند رشد می کند، در حالی که در ترکیه، گیاهان جداگانه در امتداد ترانشه ها از هم فاصله دارند. جمع آوری گل ها کار یدی شدیدی است. دوره برداشت گل رز به شرایط آب و هوایی و مکان بستگی دارد: بین یک ماه در شرایط خنک تر یا به کوتاهی 16-20 روز در فصول گرمتر. ایران، بلغارستان و ترکیه تولیدکنندگان عمده روغن گل رز از ارقام مختلف گل محمدی هستند. فرانسه و هند نیز سهم قابل توجهی در بازار جهانی دارند.

کشت “رز بلغاری” به عنوان Rosa  damascene از زمان رومیان توسعه یافته است. برای استفاده تجاری در منطقه ای در مجاورت کازانلاک و کارلوو در بلغارستان به نام “دره رز” کشت می شود. تقطیر حاصل از این گل رز، «روغن رز بلغاری» و «روغن رز بلغاری» نام دارد. در حالی که خانواده ها هنوز هم کارخانه های تقطیر کوچک خود را کار می کنند و آنچه را که “روغن روستایی” نامیده می شود تولید می کنند، تجاری سازی روغن گل رز به عنوان یک محصول با کیفیت بالا به دقت توسط یک تعاونی دولتی در منطقه Isparta ترکیه تنظیم می شود. گل های رز هنوز در مزارع کوچک خانوادگی رشد می کنند، اما گل ها برای تقطیر و کنترل کیفیت توسط تعاونی ایجاد و تنظیم می شوند. گل رز دمشقی در آشپزی به عنوان یک ماده طعم دهنده یا ادویه استفاده می شود. آنها یکی از مواد تشکیل دهنده مخلوط ادویه به نام راس ال حنووت هستند. گلاب و پودر گل رز در آشپزی خاورمیانه و هند استفاده می شود. گلاب را اغلب روی غذاهای گوشتی می پاشند، در حالی که پودر گل رز را به سس ها اضافه می کنند. مرغ با گل رز یک غذای محبوب در غذاهای خاورمیانه است. از گل های کامل یا گلبرگ ها نیز در چای گیاهی زهورات استفاده می شود. اما پرطرفدارترین کاربرد آن در طعم دادن به دسرهایی مانند بستنی، مربا، لذیذ ترکی، پودینگ برنج، ماست و غیره است.برای قرن ها، گل رز داماسک نماد زیبایی و عشق بوده است. رایحه گل رز با روشی به شکل گلاب جذب و حفظ شده است که می توان آن را در دوران باستان در خاورمیانه و بعداً در شبه قاره هند جستجو کرد در آشپزی مدرن غربی از گلاب یا گلاب زیاد استفاده می شود. این یک عنصر محبوب در دوران باستان بود و تا زمان رنسانس همچنان محبوب است. بیشتر در دسرها استفاده می شد و هنوز هم در دسرهای سنتی مانند مارزیپان یا تورون طعم دهنده است. در قرن بیست و یکم شاهد احیای آشپزی تلویزیونی بوده است.

کاربرد در صنایع غذایی؛ دارویی، آرایشی بهداشتی:

روغن گل محمدی یا به عبارت بهتر روغن ضروری گل محمدی یا همان اسانس گل محمدی به عنوان ماده ای پایه ای برای عطر در صنایع عطر سازی و در صنایع آرایشی بهداشتی در جهان شناخته شده است. اسانس گل محمدی یا همان رز یکی از با اهمیت ترین طعم دهنده ها در صنایع غذایی محسوب میشود. روغن رز (رز اتو، عطار گل رز، عطار گل رز یا جوهر گل رز) اسانسی است که از گلبرگ های انواع گل رز استخراج می شود. رز اتو از طریق تقطیر با بخار استخراج می شود،  در حالی که گل رز مطلق از طریق استخراج با حلال به دست می آید، مطلق که بیشتر در عطرسازی استفاده می شود. تکنیک تولید در ایران بزرگ سرچشمه گرفته است. حتی با وجود قیمت بالای آنها و ظهور سنتز ارگانیک، روغن های گل رز هنوز هم شاید پرمصرف ترین اسانس در عطرسازی هستند.

کاربرد های شگفت انگیز اسانس گل محمدی در صنایع دارویی را میتوان تاثیرات دارویی دانست.

(Pharmacological Effects):

1. Anti-HIV   ضد ویروس ایدز یا به عبارتی کمک به بهبود مبتلایان به ویروس با بالا بردن سیستم ایمنی.
2. آنتی باکتریال بودن
3. آنتی اکسیدان قوی
4. ضد سرطان (Anti-Cancer)

به دلیل مشکلات تولید در گرفتن روغن ضروری گل محمدی یا اسانس گل محمدی و همچنین هدر رفتن بیشتر عناصر مهم تاثیر گذار در خواص فوق العاده آن،با روش های قدیمی،قیمت روغن اسانس ضروری گل محمدی بسیار بالاست.

روش های جدید چون(( استخراج فوق بحرانی)) میتوانند مشکل هدر رفتن عناصر با اهمیت را حل کنند که در مقاله ای مفصل به این مهم خواهیم پرداخت.

روغن ضروری یا اسانس گل محمدی و بازار جهانی:

روغن ضروری یا اسانس گل محمدی به دلیل خواص و کاربرد های فوق الذکر یکی از گران ترین روغن های ضروری در بازارهای جهانی است، و در خواست جهانی برای این ماده ارزشمند رو به فزونی است.

ساختار شیمیایی روغن ضروری یا اسانس گل محمدی:

بیش از 400 ترکیب فرار در رایحه این گل شناسایی شده است ، که میتوان آنها را در 5 گروه اصلی تقسیم بندی کرد:

1.هیدروکربن ها

2.الکل ها

3.اترها

4.اترهای آروماتیک

5.آلدهیدها

ترکیب روغن رز است، اما بررسی استاندارد بین‌المللی رز در سال‌های 2003-2020، سه جزء را به عنوان اجزای اصلی با محدوده مشخصی که در ISO 9842:2003 مشخص شده است، فهرست میکنیم.

اجزای اصلی اسانس گل رز:

    سیترونل 20-34٪

    ژرانیول 15-22٪

    نادکان 8-15%

1.سیترونل

Citronellol

C10H20O

سیترونلول یا دی هیدروژرانیول یک مونوترپنوئید غیر حلقوی طبیعی است. هر دو انانتیومر در طبیعت وجود دارند. (+)-سیترونلول، که در روغن‌های سیترونلا، از جمله Cymbopogon nardus (50%) یافت می‌شود، ایزومر رایج‌تر است. (-) – سیترونلول گسترده است، اما به ویژه در روغن های رز (18-55٪) و شمعدانی Pelargonium فراوان است. سالانه چندین میلیون کیلوگرم سیترونلول تولید می شود. عمدتاً از هیدروژناسیون ژرانیول یا نرول روی کاتالیزور کرومیت مس بدست می آید. هیدروژناسیون یک واکنش شیمیایی بین هیدروژن مولکولی (H2) و ترکیب یا عنصر دیگری است که معمولاً در حضور کاتالیزوری مانند نیکل، پالادیوم یا پلاتین است. این فرآیند معمولاً برای کاهش یا اشباع ترکیبات آلی استفاده می شود. هیدروژناسیون معمولاً شامل افزودن جفت اتم هیدروژن به یک مولکول، اغلب یک آلکن است. برای اینکه واکنش قابل استفاده باشد به کاتالیزور نیاز است. هیدروژناسیون غیر کاتالیزوری فقط در دماهای بسیار بالا انجام می شود. هیدروژناسیون باعث کاهش پیوندهای دوگانه و سه گانه در هیدروکربن ها می شود. همان کاتالیزورها و شرایطی که برای واکنش‌های هیدروژناسیون استفاده می‌شوند می‌توانند منجر به ایزومریزاسیون آلکن‌ها از سیس به ترانس شوند. این فرآیند بسیار مورد توجه است زیرا فناوری هیدروژناسیون بیشتر چربی ترانس موجود در غذاها را تولید می کند. واکنشی که در آن پیوندها در حین اضافه شدن هیدروژن شکسته می‌شوند، هیدروژنولیز نامیده می‌شود، واکنشی که ممکن است برای پیوندهای کربن-کربن و کربن-هترواتم (اکسیژن، نیتروژن یا هالوژن) رخ دهد. برخی از هیدروژناسیون پیوندهای قطبی با هیدروژنولیز همراه است.کاتالیزورهای همگن برای تولید انانتیومرها استفاده می‌شوند. هیدروژناسیون دارای سه جزء است، بستر غیر اشباع، هیدروژن (یا منبع هیدروژن) و همیشه یک کاتالیزور. واکنش کاهش در دماها و فشارهای مختلف بسته به زیرلایه و فعالیت کاتالیزور انجام می شود. برخی از کاتالیزورهای همگن شناخته شده در زیر نشان داده شده اند. اینها مجتمع های هماهنگی هستند که هم بستر غیر اشباع و هم H2 را فعال می کنند. به طور معمول، این مجتمع ها حاوی فلزات گروه پلاتین، به ویژه Rh و Ir هستند. سیترونلول در عطرها و به عنوان رایحه در محصولات پاک کننده استفاده می شود. در بسیاری از کاربردها، یکی از انانتیومرها ترجیح داده می شود. این جزء روغن سیترونلا، دفع کننده حشرات است.سیترونلول به عنوان ماده خام برای تولید اکسید رز استفاده می شود. همچنین پیش ساز بسیاری از عطرهای تجاری و بالقوه مانند سیترونلول استات، سیترونلیل اکسی استالدئید، سیترونلیل متیل استال و اتیل سیترونلیل اگزالات است. FDA ایالات متحده سیترونلول را به عنوان ایمن (GRAS) برای استفاده در مواد غذایی به رسمیت می شناسد. سیترونلول در مورد استفاده از آن در عطرسازی محدودیت هایی دارد، زیرا ممکن است برخی افراد نسبت به آن حساس شوند، اما درجه ای که سیترونلول می تواند باعث واکنش آلرژیک در انسان شود مورد بحث است.

مکانیسم هیدروژناسیون یک آلکن پایانی با استفاده از کاتالیزور ویلکینسون.

کاتالیزورهای ناهمگن برای هیدروژناسیون بیشتر در صنعت رایج هستند. در صنعت، کاتالیزورهای هیدروژناسیون فلزات گرانبها از محلول به صورت پودر ریز روی تکیه گاه، که یک ماده ارزان، حجیم، متخلخل و معمولاً دانه ای است، مانند کربن فعال، آلومینا، کربنات کلسیم یا سولفات باریم، رسوب می کنند. به عنوان مثال، پلاتین روی کربن با کاهش اسید کلروپلاتینیک در محل در کربن تولید می شود. نمونه هایی از این کاتالیزورها عبارتند از 5% روتنیم روی کربن فعال یا 1% پلاتین روی آلومینا. کاتالیزورهای فلز پایه، مانند نیکل رانی، معمولاً بسیار ارزان‌تر هستند و نیازی به پشتیبانی ندارند. همچنین در آزمایشگاه، علیرغم هزینه زیاد، همچنان از کاتالیزورهای فلزات گرانبهای بدون پشتوانه (عظیم) مانند پلاتین سیاه استفاده می شود.مانند کاتالیزورهای همگن، فعالیت از طریق تغییرات در محیط اطراف فلز، یعنی کره هماهنگی تنظیم می شود. برای مثال، چهره‌های مختلف یک کاتالیزور ناهمگن کریستالی، فعالیت‌های متمایزی را نشان می‌دهند. این را می توان با مخلوط کردن فلزات یا استفاده از تکنیک های مختلف آماده سازی اصلاح کرد. به طور مشابه، کاتالیزورهای ناهمگن تحت تأثیر تکیه گاه های آنها قرار می گیرند.در بسیاری از موارد، اصلاحات بسیار تجربی شامل “سموم” انتخابی است. بنابراین، یک کاتالیزور با دقت انتخاب شده می‌تواند برای هیدروژنه کردن برخی از گروه‌های عاملی بدون تأثیر بر روی گروه‌های دیگر، مانند هیدروژنه کردن آلکن‌ها بدون لمس حلقه‌های آروماتیک، یا هیدروژنه کردن انتخابی آلکین‌ها به آلکن‌ها با استفاده از کاتالیزور Lindlar استفاده شود. به عنوان مثال، هنگامی که کاتالیزور پالادیوم روی سولفات باریم قرار می گیرد و سپس با کینولین درمان می شود، کاتالیزور به دست آمده آلکین ها را فقط تا حد آلکن ها کاهش می دهد. کاتالیزور Lindlar برای تبدیل فنیل استیلن به استایرن استفاده شده است

حالت گذار دو واکنش انتقال-هیدروژناسیون از کمپلکس های روتنیم-هیدرید به کربونیل ها

  در صنایع غذایی روغن‌های گیاهی را هیدروژنه می‌کنند تا آنها را به چربی‌های جامد یا نیمه جامد تبدیل کند که می‌توان از آنها در اسپرید، آب نبات، محصولات پخته شده و سایر محصولات مانند مارگارین استفاده کرد. روغن‌های گیاهی از اسیدهای چرب غیراشباع چندگانه (با بیش از یک پیوند دوگانه کربن-کربن) ساخته می‌شوند. هیدروژناسیون برخی از این پیوندهای دوگانه را از بین می برد.

هیدروژناسیون وسیله ای مفید برای تبدیل ترکیبات غیراشباع به مشتقات اشباع شده است. سوبستراها نه تنها شامل آلکن‌ها و آلکین‌ها، بلکه آلدئیدها، ایمین‌ها و نیتریل‌ها نیز می‌شوند، که به ترکیبات اشباع مربوطه، یعنی الکل‌ها و آمین‌ها تبدیل می‌شوند. بنابراین، آلکیل آلدئیدها، که می توانند با فرآیند اکسو از مونوکسید کربن و یک آلکن سنتز شوند، می توانند به الکل تبدیل شوند. به عنوان مثال. 1-پروپانول از پروپیالدئید تولید می شود که از اتن و مونوکسید کربن تولید می شود. زایلیتول، یک پلی‌ال، از هیدروژنه کردن قند زایلوز، یک آلدهید، تولید می‌شود. آمین های اولیه را می توان با هیدروژناسیون نیتریل ها سنتز کرد، در حالی که نیتریل ها به راحتی از سیانید و یک الکتروفیل مناسب سنتز می شوند. به عنوان مثال، ایزوفورون دی آمین، پیش ساز مونومر پلی یورتان ایزوفورون دی ایزوسیانات، از نیتریل ایزوفورون توسط آمیناسیون هیدروژنه/کاهشی نیتریل پشت سر هم توسط آمونیاک تولید می شود، که در آن هیدروژناسیون هم نیتریل را به آمین و هم ایمین تشکیل شده از آلدهید را به آمونیا تبدیل می کند.

هیدروژناسیون جزئی یک روغن گیاهی معمولی به یک جزء معمولی مارگارین. اکثر پیوندهای دوگانه C=C در این فرآیند حذف می شوند که نقطه ذوب محصول را بالا می برد.در زیر به شکل کامل فرایند آمده است.

سه روش  اصلی برای تجهیزات هیدروژناسیون  وجود دارد:

   هیدروژناسیون دسته ای در شرایط جوی

    هیدروژناسیون دسته ای در دما و/یا فشار بالا

    هیدروژناسیون جریان

هیدروژناسیون دسته ای در شرایط جوی

شکل اصلی و معمولی هیدروژناسیون در آزمایشگاه‌های آموزشی، این فرآیند معمولاً با افزودن کاتالیزور جامد به یک فلاسک ته گرد از واکنش‌دهنده محلول که با استفاده از نیتروژن یا گاز آرگون تخلیه شده و مخلوط با یک مهر و موم لاستیکی قابل نفوذ آب‌بندی می‌شود، انجام می‌شود. سپس گاز هیدروژن از یک بالون پر از H2 تامین می شود. مخلوط سه فازی به دست آمده به هم زده می شود تا اختلاط را تقویت کند. جذب هیدروژن را می توان نظارت کرد که می تواند برای نظارت بر پیشرفت هیدروژناسیون مفید باشد. این امر با استفاده از یک لوله مدرج حاوی مایع رنگی، معمولاً سولفات مس آبی یا با گیج برای هر ظرف واکنش به دست می آید.

هیدروژناسیون دسته ای در شرایط جوی

هیدروژناسیون دسته ای در دما و/یا فشار بالا

از آنجایی که بسیاری از واکنش‌های هیدروژناسیون مانند هیدروژنولیز گروه‌های محافظ و کاهش سیستم‌های آروماتیک در دما و فشار اتمسفر بسیار کند پیش می‌رود، سیستم‌های تحت فشار محبوب هستند. در این موارد، کاتالیزور به محلول واکنش دهنده در یک اتمسفر بی اثر در یک مخزن تحت فشار اضافه می شود. هیدروژن مستقیماً از یک سیلندر یا منبع هیدروژن آزمایشگاهی ساخته می‌شود، و دوغاب تحت فشار به صورت مکانیکی تکان داده می‌شود تا همزن ایجاد شود، یا از یک سبد چرخان استفاده می‌شود. پیشرفت‌های اخیر در فناوری الکترولیز منجر به توسعه ژنراتورهای هیدروژن با فشار بالا شده است که هیدروژن تا 1400 psi (100 بار) از آب تولید می‌کنند. همچنین ممکن است از گرما استفاده شود، زیرا فشار کاهش مربوطه در محلول گاز را جبران می کند

هیدروژناسیون جریان

هیدروژناسیون جریان به یک تکنیک محبوب در میز و به طور فزاینده ای در مقیاس فرآیند تبدیل شده است. این تکنیک شامل جریان مداوم یک جریان رقیق از واکنش دهنده محلول بر روی یک کاتالیزور بستر ثابت در حضور هیدروژن است. با استفاده از فناوری کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا، این تکنیک امکان اعمال فشار از اتمسفر تا 1450 psi (100 بار) را فراهم می کند. ممکن است از دماهای بالا نیز استفاده شود. در مقیاس نیمکتی، سیستم ها از طیف وسیعی از کاتالیزورهای از پیش بسته بندی شده استفاده می کنند که نیاز به وزن کردن و فیلتر کردن کاتالیزورهای پیروفوریک را از بین می برد

هیدروژناسیون کاتالیزوری

 در یک راکتور لوله‌ای لوله‌ای که با یک کاتالیزور پشتیبانی می‌شود، انجام می‌شود. فشارها و دماها معمولاً بالا هستند، اگرچه این بستگی به کاتالیزور دارد. بارگذاری کاتالیست معمولاً بسیار کمتر از هیدروژناسیون دسته‌ای آزمایشگاهی است و پروموترهای مختلفی به فلز اضافه می‌شوند یا از فلزات مخلوط برای بهبود فعالیت، گزینش پذیری و پایداری کاتالیزور استفاده می‌شود. استفاده از نیکل علیرغم فعالیت کم آن به دلیل قیمت پایین آن نسبت به فلزات گرانبها رایج است .راکتورهای القایی مایع گاز (هیدروژناتور) نیز برای انجام هیدروژناسیون کاتالیزوری استفاده می شود. از نظر ایمنی پوستی، سیترونلول به عنوان یک دافع حشرات ارزیابی شده است.

کاربرد ها در صنایع غذایی:

این اسانس به رنگ زرد روشن است، و عطر و طعم دلپذیری دارد، در دمای پایین جامد است و در دمای محیطی به شکل مایع.تولیدات گلاب،آدامس،ژله و قنادی ها را میتوان در زمره وسیع ترین و بیشترین صنایع استفاده کننده از اسانس گل محمدی یا اسانس رز قرار داد.تولید نوشیدنی ها و دمنوش ها دیگر موارد مصرفی گسترده از این اسانس محبوب است. عطر بسیار آشنا و محبوب این اسانس به گونه ای تاثیر فیزیو لوژیک مثبت بر گیرند های مغز گذاشته و حسی بسیار مطبوع و شادی آور در مصرف کننده ایجاد میکند.تاثیر ضد افسردگی و اشتها آور اسانس گل محمدی یا همان اسانس رز بر روی مواد غذایی دارای این ماده را می توان یکی از کلیدی ترین دلایل در کنار خواص بی نظیر مذکور دانست. در صنایع عطر سازی به شکل سنتی و جدید اسانس رز یا همان گل محمدی به عنوان پایه برای ساخت مورد استفاده قرار می گیرد. بند های معروف فرانسوی ،ایتالیایی و… با قیمت های بسیار بالا این اسانس را با غلظت و گرانروی بالا تهیه میکنند. جای تاسف است که به دلیل فقدان نیروی متخصص و همچین روش های قدیمی و عقب مانده بخش زیادی از عناصر بسیار حیاتی در فرایند روغنگیری ار بین میرود.

طرز تهیه اسانس گل محمدی یا اسانس رز:

1.تقطیر:

این روش به شکل دو مرحله ای است. این فرآیند به نوعی شبیه روش تعریق با حرارت بالا و فشار بالا ست که دمای بالا و فشار بالا منحر به خروج سیال روغنی به شکل بخار شده و بعد از میعان به صورت روغنی شفاف و غلیظ در می آید.

زمان،حجم،فشار،دما و حتی کیفیت خود گل در میزان و مرقوبیت روغن بدست آمده نقش اساسی ایفا میکند. میزان هدر دهی یا به اصطلاح ضایعات در این روش بسیار بالاست ، به گونه ای که از حدود 1 تن گل چیزی در حدود کمتر از 100 گرم روغن ضروری یا اسانس بدست می آید . علاوه بر این هدر رفتن عناصر مهم در این فرایند بسیار از نظر مالی برای استخراج کننده مضر است.

2.استخراج با حلال:

در این فرآیند از حلال هایی مثل هگزان، پروپان، استون، اتیل استات استفاده می شود. در این روش بیشتر هدف آروما یا عطر گل محمدی است. بعد از گرما دهی ، حذف حلال، بازیافت حلال، روغن استخراج شده جدا می شود. استخراج با حلال روشی بهتر و به صرفه تر از روش تقطیر است، روش استفاده از حلال اگر به درستی و با دستگاه های دقیق انجام نشود میتواند در مرغوبیت اسانس تاثیر منفی گذاشته و قیمت محصول بهایی را به شدت کاهش دهد. البته این روش محاسن خود را داشته و از نظر تکنولوژی استفاده شده مرسوم تر از روش بعدی است ولی به لحاظ دقت و کیفیت به شدت از روش معرفی شده در مورد سوم پایین تر است.

3.استخراج فوق بحرانی:

در مقاله ای جداگانه به شکل مفصل به این روش بسیار ارزشمند خواهیم پرداخت.

در این روش به شکل انتخابی عناصر هدف جداسازی می شوند، سیال فوق بحرانی CO₂  برای استخراج مورد استفاده قرار می گیرد. سیال تحت فشار و دمای بحرانی تبدیل به یک سیال فوق بحرانی شده که همزمان خواص حلال پذیری و نفوذ پذیری گاز را خواهد داشت. در این روش یک طیف از عناصر را به شکل انتخابی می توان استخراج کرد و روغن به دست آمده با غلضت بیشتر و بسیار مر غوب تر به دست می آید. عناصر حیاتی موجود در روغن اساسی گل محمدی حقظ شده و به شکل انتخابی جدا سازی میشوند. در این روش قیمت محصول نهایی بسیار بالاتر خواهد بود. این روش در کشور های اروپایی مثل آلمان و اتریش و برای مواد ارزشمندی چون گل محمدی ، زعفران و… مرسوم است. امید است در کشور عزیزمان این روش به زودی پیاده سازی شود.

وجود مواد اولیه بسیار زیاد و قیمت مناسب و پایین میتواند این روش را در کشورمان به عنوان بهترین انتخاب برای تولید اسانس رز یا گل محمدی معرفی کند و صادرات و قیمت نهایی تولید را به شدت تا حدود 1.5 برابر افزایش دهد.

نتیجه گیری :

این اسانس ساختاری پیچیده و کاربرد هایی فراوان دارد. تقاضای بالا برای اسانس گل محمدی یا روغن ضروری گل محمدی بسیار بالاست و رو به افزایش . صنایع غذایی و بهداشتی آرایشی به نوعی وابستگی به این اسانس داشته و اهمیت آنرا شاید بتوان با اسانس وانیل برابر دانست. خواص بی نظیر و کاربردی اسانس گل محمدی یا اسانس رز آنرا به یکی از گرانترین و در عین حال محبوب ترین اسانس های بازار جهانی تبدیل کرده است.