روش­ های استخراج اسانس (essential oil)

تقطیر با بخار(Steam Distillation)

تقطیر با بخار متداول­ترین روش استخراج ترکیبات روغنی معطر است. به عبارت ساده، این نوع استخراج با عبور بخار داغ از مواد خام گیاهی عمل می­کند. گرمای بخار باعث تبخیر ترکیبات فرار مواد گیاهی می­شود. ترکیبـات تبخـیر شده بالا رفته و وارد یک محفظه خنک کننده شده که به عنوان واحد کندانسور شناخته می­شود. در این مرحـله بـخارات سرد شـده و به مـایع تبـدیل می­شوند.

پس از تغلیظ، روغن و آب از قسمت‌های محلول در آب گیاه – معروف به هیدروسول یا آب معطر – در یک گیرنده با دو جریان مجزا جمع‌آوری می‌شوند. از آنجایی که روغن و آب با هم مخلوط نمی شوند، ترکیبات روغنی معطر روی آب شناور می شود. به این ترتیب، جریان خروجی پایین، منجر به خروج آب و جریان خروجی بالا، روغن معطر را بیرون می‌کشد.

دلیل عمده محبوبیت کاربرد فرآیند تقطیر با بخار برای استخراج این دسته از مواد این است که، ترکیبات فرار را می­توان در دماهایی که کمتر از نقطه جوش آنها است تقطیر کرد. به این ترتیب، کیفیت طبیعی مواد گیاهی در طول فرآیند،دستخوش کمترین تغییرات جانبی خواهد شد . به همین دلیل، تقطیر اغلب به عنوان مهم­ترین روش استخراج در نظر گرفته می شود که خلوص بالایی را امکان پذیر می­کند.

استخراج با حلال(Solvent Extraction)

یکی دیگر از روش­های رایج استخراج با حلال است. در این روش از حلال­های صنایع غذایی مانند اتانول، دی متیل یا هگزان برای جداسازی روغن­ها استفاده می­شود. این روش، اغلب برای استخراج روغن از مواد معطر حساس مانند یاس یا گل رز استفاده می شود که معمولا قادر به تحمل فشار تقطیر با بخار نیستند. بعلاوه، استخراج با حلال معمولا عطر خوش­آیندتری­ نسبت به سایر روش‌های استخراج ایجاد می‌کند که به جذابیت آن برای کاربردهای خاص را می‌افزاید.

در هنگام استخراج روغن معطر، مواد گیاهی توسط یک حلال پوشیده شده و در آن حلال پوشی می شود. هنگامی که حلال روغن را جذب کرد، باقی­مانده­های حاصل از استخراج تبخیر می­شود بنابراین فقط روغن گیاه باقی می­ماند. از نظر فنی، روغن باقی مانده به عنوان روغن مطلق شناخته می شود، نه روغن معطر. روغن مطلق یک ماده معطر بسیار غلیظ است که شباهت زیادی به عطر طبیعی گیاه دارد. علاوه بر این، رنگ آن زنده­تر از اسانس است. به این ترتیب، استخراج با حلال اغلب برای ایجاد عصاره برای کاربردهای عطر یا لوازم آرایشی استفاده می­شود. نقطه ضعف اصلی این نوع روش استخراج خطر باقی مانده حلال در محصول نهایی است، که ممکن است به طور کامل تبخیر نشود. به این ترتیب، مقادیر کمی از مواد شیمیایی خطرناک باقی مانده در محصول نهایی ممکن است منجر به تحریک و ایجاد حساسیت شود.

استخراج با گاز دی اکسید کربن (CO₂ Extraction)

استخراج با دی اکسید کربن نوعی استخراج روغن معطر است که از دی اکسید کربن به عنوان حلال استفاده می­شود. با این حال، برخلاف استخراج سنتی با حلال، هیچ باقیمانده­ای نخواهد ماند، که به طور کلی روغن­های حاصل را برای استفاده نهایی خالص تر و ایمن تر می­کند.

در این نوع فرآیند استخراج با تحت فشار قرار دادن گاز دی اکسید کربن شروع می شود تا زمانی که گاز تبدیل به مایع شود. دی اکسید کربن مایع به عنوان حلال برای استخراج روغن از مواد گیاهی استفاده می­شود. هنگامی که دی اکسید کربن ترکیبات روغنی معطر را جذب کرد، عصاره حاصل در دستگاه به فشار منظم باز می­گردد که باعث می شود دی اکسید کربن به حالت گازی برگردد. در نتیجه، هیچ حلال باقی مانده­ای در روغن استخراج شده باقی نمی­ماند. به علاوه، دی اکسید کربن بی رنگ، بی بو، بی طعم و غیر سمی است. اثرات جانبی بر روی روی روغن حاصل نخواهد داشت. با این حال، از آنجا که استخراج با دی اکسید کربن در یک محفظه کاملا مهر و موم شده انجام می­شود، کل روغن موجود در گیاه و همچنین هرگونه باقیمانده آفت کش را نیز بازیابی می­کند. بنابراین، روغن حاصل ممکن است دارای مقدار بیشتری آفت کش نسبت به سایر روش­های استخراج مرسوم باشد.

استخراج کلد پرس(Cold-Press Extraction)

این روش استخراج بطور معمول برای جداسازی روغن از پوست مرکبات کاربرد دارد. این فرآیند استخراج باستانی اسانس در ابتدا شامل خیساندن پوست مرکبات در آب گرم و سپس فشار دادن آنها با اسفنج تا متلاشی شدن غدد روغنی داخل پوست مرکبات را شامل می­شد. پس از آزاد شدن روغن در اسفنج آن­ها را در یک ظرف جمع آوری فشار می­دادند که در آن آب و روغن­ها پس از گذشت مدت زمان مشخصی از هم جدا می­شدند و روغن به­عنوان محصول نهایی مورد استفاده قرار می­گرفت. امروزه این فرآیند فنی­تر شده و شامل استفاده از ماشین آلات مخصوص است.

این فرآیند استخرج در شکل مدرن آن، شامل استفاده از دستگاهی است که پوست مرکبات را سوراخ کرده تا کیسه­ های روغن در سطح زیرین پوست میوه پاره شوند. هنگامی که این اتفاق می افتد، روغن به منطقه جمع آوری دستگاه هدایت می­شود. سپس، پوسته­ها به صورت مکانیکی فشرده می­شوند تا همه روغن­ها و آب میوه­ها خارج شوند. در این مرحله، روغن‌ها و آب میوه‌های حاصل که حاوی پوست و سایر عناصر جامد میوه هستند سانتریفویوژ شده و قسمت مایع جمع آوری می­شود. سپس روغن از لایه شیره جدا می شود تا محصول نهایی بعنوان اسانس ایجاد شود.